Γενιτσαρίστικος Χορός: Από το «χθες» στο «σήμερα»

Ο Γενιτσαρίστικος Χορός είναι ένα αποκριάτικο έθιμο του Ηλειακού κάμπου που οι ρίζες του χάνονται στα

πολύ παλιά χρόνια. Ο πρώτος που επιχείρησε να ερευνήσει και να εξηγήσει αυτό το έθιμο ,ήταν ο εκδότης του ιστορικού και λαογραφικού περιοδικού ΗΛΕΙΑΚΑ ερασιτέχνης λαογράφος Ντίνος Ψυχογιός (1915-1982). Με πρωτοβουλία του ίδιου μάλιστα οργανώθηκαν στα Λεχαινά το 1954 και το 1956 διαγωνισμοί για την καλύτερη χορευτική ομάδα (τσετιά) του Γενιτσαρίτικου Χορού, στους οποίους διαγωνισμούς πήραν μέρος τσετιές από τα γύρω χωριά, στην πρώτη από Λεχαινά, Βαρθολομιό, Στρούσι, Μυρσίνη, Τραγανό, στη δεύτερη μόνο από Λεχαινά και Τραγανό.

Για το “παράβγαλμα” ή “για το κιλούμι” 'αλλωστε γίνονταν προπολεμικά τέτοιες συναντήσεις στα Λεχαινά την Παρασκευή της Τυρινής. Προηγουμένως οι ομάδες των Γενιτσαραίων γύριζαν τα χωριά τις ημέρες της Αποκριάς χορεύοντας (σε διάφορους ρυθμούς (ρίμινες, τουμπουλίστικο, γαϊτανάκι, στο τέλος τσάμικο και καλαματιανό), υπό τους ήχους των μπεχτέρηδων, των γύφτικων ζουρνάδων και νταουλιών, μαζεύοντας σ΄ανταμοιβή χρήματα και τρόφιμα.

Κάθε ομάδα (τσετιά) αποτελείται από 11 φουστανελλοφόρους χορευτές, οργανωμένους σε τριάδες ,στο κέντρο των οποίων δεσπόζει ο αρχηγός, ο Γενίτσαρης που κρατά στο χέρι του το κιλούμι, ένα μέτριου πάχους κοντόξυλο που στο πάνω μέρος του έχει καρφωμένο ένα σίδερο σαν τσεκούρι τυλιγμένο με ένα μεταξωτό μαντήλι και ο οποίος διευθύνει την παρέα.

Αυτοί που τον περιστοιχίζουν ονομάζονται γκότσηδες και κρατούν στα χέρια τους ασημένια χαρμπιά , (πρωτόγκοτσης, δευτερόγκοτσης, γκοτσάδες) , αναμεσά τους περιφέρονται κρατώντας πορτοκάλι με μοσχοκάρφια και προκαλώντας τους χορευτές , οι μπούλες, αντρεςς ντυμένοι με στολή Αμαλίας, ενώ την ομάδα ακολουθούν, προστατευοντάς την ταυτόχρονα, ένας γέρος ντυμένος τσοπάνης με γκλίτσα και μια γριά (μεταμφιεσμένος άντρας κι αυτός).

Οπως διαπιστώνουμε τα ονόματα της ομάδας (Γενίτσαροι, τσετιά, γκότσηδες, μπούλες) ανάγονται στην Οθωμανική περίοδο και παραπέμπουν σε γνωρίσματα του τάγματος των φοβερών Γενίτσαρων εκείνης της εποχής. Γράφει χαρακτηριστικά ο Ψυχογιός “...Εκείνο που έδωσε αφορμή να δοθούν στρατιωτικοί όροι στους χορευταράδες του εθίμου, και μάλιαστα των φοβερών Γιανιτσάρων, ασφαλώς είναι το συντεταγμένο της παρέας με τα ταβούλια που τη συνοδεύουν. Μόνον οι Γιανίτσαροι, από τάλλα ασκέρια εβάδιζαν συντεταγμένα και έρρυθμα στους ήχους των τουμπελεκιών-μπάντας από ταβούλια και καραμούζες...”.

Πριν λίγες μέρες ο Εθιμοτοπικός Ομιλος Λεχαινών, που αποτελεί συνέχεια της Επιτροπής Καρναβαλιού που τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης αναβίωσε και οργάνωσε σε νέα βάση το Λεχαινίτικο Καρναβάλι στο οποίο εντάχθηκε και ο Γενιτσαρίστικος Χορός, οργάνωσε ειδική εκδήλωση που ανάμεσα στα άλλα περλάμβανε ενδιαφέρουσες εισηγήσεις δύο ερευνητριών λαογράφων- εθνολόγων, Μιράντας Τερζοπούλου και Ελένης Ψυχογιού που έδωσαν νέα στοιχεία για την προέλευση και τη διαδρομή αυτού του αποκριάτικου έθίμου του Ηλειακού κάμπου μέσα στα χρόνια.

Το ερχόμενο Σαββατο με το αντάμωμα των νέων τσετιών (Λεχαινών, Μυρσίνης και Στρουσίου) και το Κυριακάτικο Καρναβάλι, όσοι λάτρεις της παράδοσης , ας σπεύσουν στα Λεχαινά