Ο Γενιτσαρίστικος χορός χορεύεται από μία ομάδα χορευτών την τσετιά ή γκοτσαριά πού αποτελείται από εννέα φουστανελοφόρους χορευτές τους Γκότσηδες , διατεταγμένους σε τριάδες . Στο κέντρο χορεύει ο
γενίτσαρης πού κρατάει ένα διπλό τσεκούρι σκεπασμένο με ένα μεταξωτό μαντήλι , και δίνει τα παραγγέλματα του χορού στους υπόλοιπους. Οι Γκότσηδες κρατούν στα χέρια τους μασάκια (λίμες πού λιμάρουν οι χασάπηδες τα μαχαίρια) ανάποδα, από το σιδερένιο μέρος , ενώ η ξύλινη λαβή είναι στο πάνω μέρος. Την τσετιά συμπληρώνουν δύο μπούλες (άνδρες ντυμένοι γυναίκες) και ο γέρος με τη γριά (επίσης άνδρας). Ο χορός έχει τρείς ρυθμούς . Το χορό της κοτσωνιάς , το στρουσέϊκο γιοφύρι και το γαϊτανάκι . Ο χορός είναι έντονος με μεγάλη ένταση και χρειάζεται η γκοτσαριά πολλή προπόνηση για να τα καταφέρει. Ανάμεσα στους Γκότσηδες χορεύουν οι μπούλες πού προκαλούν με το χορό τους το γενίτσαρη και μεγαλώνουν την ένταση του χορού. Όταν η μπούλα ξέρει πολύ καλά να χορεύει τότε το θέαμα είναι καταπληκτικό. Και ενώ συμβαίνουν όλα αυτά ο γέρος και η γριά μαζεύουν από τον κόσμο τις προσφορές τους.
Η καταγωγή του χορού ανάγεται στη λατρεία του θεού Διόνυσου στην αρχαία Ελλάδα. Τότε οι χορευτές του Διόνυσου , οι μαινάδες αρχικά , υπό την επήρεια του κρασιού και ευρισκόμενες σε έκσταση χόρευαν ασταμάτητα υπό τους ήχους του αυλού και του τυμπάνου , κρατώντας στο ένα χέρι τον πυρσό και στο άλλο τον θύρσο .
Ο Διόνυσος πού λατρεύονταν στην περιοχή μας ήταν ο θεός της βλάστησης , μεγάλο ιερό του οποίου υπήρχε στην Ήλιδα , γι΄αυτό και το κουκουνάρι του θύρσου ήταν προσφορά στο θεό για να βλαστήσει και πάλι η γη και να καρπίσει. Το ίδιο ακριβώς συμβολίζει και το πορτοκάλι πού είναι καρφωμένο με γαρύφαλλα , πού κρατάει στα χέρια της η μπούλα. Το διπλό τσεκούρι πού κρατάει ο γενίτσαρης ίσως είναι κατάλοιπο της πράξης του μαιναδικού θιάσου πού συνίστατο στον διασπαραγμό ενός ζώου και την καταβρόχθιση ωμών σαρκών του. Πίστευαν ότι ο θεός μεταμορφωνόταν σε ζώο και με την πράξη της ωμοφαγίας κοινωνούσαν το σώμα του θεού. Ήταν η κορυφαία πράξη των μαιναδικών θιάσων της οποίας μετείχε και ο αρσενικός κορυφαίος.
Το χορό τον συναντάμε στη Γαστούνη το Βαρθολομιό την Ανδραβίδα το Τραγανό τα Λεχαινά το Στρουσι και την Μυρσίνη. Παρατηρούμε ότι τον γενιτσαρίστικο τον χόρευαν όλα τα μέρη πού ευρίσκοντο στο δρόμο από την πρωτεύουσα πόλη την Ήλιδα μέχρι το επίνειό της , την αρχαία Κυλλήνη. Και επειδή τότε στην έννοια δρόμος δεν δινόταν η σημερινή σημασία αλλά η πορεία δίπλα στο φυσικό όριο πού ήταν το ποτάμι , βλέπουμε ότι ο δρόμος του πολιτισμού έφερε μαζί του και την λατρεία του Διόνυσου.
Όπως είναι γνωστό ο Πηνειός πού περνούσε από την Ήλιδα είχε μία εκβολή προς το Βαρθολομιό και την άλλη προς τον Κυλλήνειο κόλπο από τον ανησάτο.
. Ο πρώτος που επιχείρησε να ερευνήσει και να εξηγήσει αυτό το έθιμο ,ήταν ο εκδότης του ιστορικού και λαογραφικού περιοδικού ΗΛΕΙΑΚΑ ερασιτέχνης λαογράφος Ντίνος Ψυχογιός (1915-1982). Με πρωτοβουλία του ίδιου μάλιστα οργανώθηκαν στα Λεχαινά το 1954 και το 1956 διαγωνισμοί για την καλύτερη χορευτική ομάδα (τσετιά) του Γενιτσαρίστικου Χορού, στους οποίους διαγωνισμούς πήραν μέρος τσετιές από τα γύρω χωριά, στην πρώτη από Λεχαινά, Βαρθολομιό, Στρούσι, Μυρσίνη, Τραγανό, στη δεύτερη μόνο από Λεχαινά και Τραγανό. Για το “παράβγαλμα” ή “για το κιλούμι” 'αλλωστε γίνονταν προπολεμικά τέτοιες συναντήσεις στα Λεχαινά την Παρασκευή της Τυρινής. Προηγουμένως οι ομάδες των Γενιτσαραίων γύριζαν τα χωριά τις ημέρες της Αποκριάς χορεύοντας (σε διάφορους ρυθμούς (ρίμινες, τουμπουλίστικο, γαϊτανάκι, στο τέλος τσάμικο και καλαματιανό), υπό τους ήχους των μπεχτέρηδων, των γύφτικων ζουρνάδων και νταουλιών, μαζεύοντας σ΄ανταμοιβή χρήματα και τρόφιμα. Κάθε ομάδα (τσετιά) αποτελείται από 11 φουστανελλοφόρους χορευτές, οργανωμένους σε τριάδες ,στο κέντρο των οποίων δεσπόζει ο αρχηγός, ο Γενίτσαρης που κρατά στο χέρι του το κιλούμι, ένα μέτριου πάχους κοντόξυλο που στο πάνω μέρος του έχει καρφωμένο ένα σίδερο σαν τσεκούρι τυλιγμένο με ένα μεταξωτό μαντήλι και ο οποίος διευθύνει την παρέα. Αυτοί που τον περιστοιχίζουν ονομάζονται γκότσηδες και κρατούν στα χέρια τους ασημένια χαρμπιά , (πρωτόγκοτσης, δευτερόγκοτσης, γκοτσάδες) , αναμεσά τους περιφέρονται κρατώντας πορτοκάλι με μοσχοκάρφια και προκαλώντας τους χορευτές , οι μπούλες, αντρες ντυμένοι με στολή Αμαλίας, ενώ την ομάδα ακολουθούν, προστατευοντάς την ταυτόχρονα, ένας γέρος ντυμένος τσοπάνης με γκλίτσα και μια γριά (μεταμφιεσμένος άντρας κι αυτός). Οπως διαπιστώνουμε τα ονόματα της ομάδας (Γενίτσαροι, τσετιά, γκότσηδες, μπούλες) ανάγονται στην Οθωμανική περίοδο και παραπέμπουν σε γνωρίσματα του τάγματος των φοβερών Γενίτσαρων εκείνης της εποχής. Γράφει χαρακτηριστικά ο Ψυχογιός “...Εκείνο που έδωσε αφορμή να δοθούν στρατιωτικοί όροι στους χορευταράδες του εθίμου, και μάλιστα των φοβερών Γιανιτσάρων, ασφαλώς είναι το συντεταγμένο της παρέας με τα ταβούλια που τη συνοδεύουν. Μόνον οι Γιανίτσαροι, από τάλλα ασκέρια εβάδιζαν συντεταγμένα και έρρυθμα στους ήχους των τουμπελεκιών-μπάντας από ταβούλια και καραμούζες” …..οι ρ’ιζες όλων των παραδόσεων χάνονται στα βάθη των αιώνων… Οι άνθρωποι πάντα θα ψάχνουν και θα φτιάχνουν μύθους για να κατανοήσουν τις εντυπωσιακές τους κληρονομιές. Καμιά αλήθεια ποτέ δεν θα βρεθεί γιατί καμιά αλήθεια δεν υπάρχει γι αυτές τις μαγικές και επίμονες συνήθειες που για τις αρχές τους δεν μπορούμε να πούμε τίποτε πέρα απ’ τα λόγια του μεγάλου βυζαντινολόγου Μπέκ "δὲν ἦταν ποτέ, ἀλλὰ εἶναι πάντοτε".
Στο Λεχαινίτικο Καρναβάλι του 2015 το βράδυ του Σαββάτου στις 7.30 είναι η έξοδος των Γενιτσαραιων που χορευουν στους δρόμους της πολης..φετος θα υπαρχουν 5 γκοτσαριες.. και οι εκδηλώσεις θα κορυφωθούν την Κυριακή το μεσημέρι στις 3 με τη μεγάλη παρέλαση των αρμάτων , των Γενίτσαρων και των ομάδων των μεταμφιεσμένων
Πηγες
ΗΛΕΙΑΚΑ του Ντινου Ψυχογιου,
Δημοσιευματα Παναγιωτη Μανιατη και Γιάννη Στριγά(neohorikillinis.blogspot.com),
αρχειο φωτογραφιων Περιοδικου ΔΙΑΛΟΓΟΣ και Γιωργου Ζαπαντη
Δημοσιευματα Παναγιωτη Μανιατη και Γιάννη Στριγά(neohorikillinis.blogspot.com),
αρχειο φωτογραφιων Περιοδικου ΔΙΑΛΟΓΟΣ και Γιωργου Ζαπαντη
Ομιλία Μιράντας Τερζοπούλου στην παρουσιαση του DVD Γενιτσαρίστικος χορός
Ανδρέας Μίγκος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου