Η Κάτω Παναγιά ήταν κωμόπολη που κατοικήθηκε το 1720 από γεωργούς που είχαν έρθει από τα κοντινά νησιά. Εκεί στα Ιωνικά Μικρασιακά παράλια αντίκρυ στα μεγάλα νησιά του Αιγαίου, στην "πόρτα" της Μεγάλης Ασίας βρίσκονταν η πατρίδα των προγόνων μας.
Το 1806 κάτοικοι από τη Θεσσαλία ήρθαν και κατοίκησαν στο μέρος αυτό και ο πληθυσμός αυξήθηκε.
Η κωμόπολη χτίστηκε στην παραλία. Βόρεια και νότια υπήρχαν καρποφόρες κοιλάδες και αμπελοστόλιστοι λόφοι μέχρι την παραλία αποτελούσαν την Κάτω Παναγιά. Η επωνυμία Κάτω Παναγιά δόθηκε στην κωμόπολη από το κατηφορικό έδαφος που είχε και από το ναό της Θεοτόκου που υπήρχε κτισμένος εκεί.
Βρεχόταν από τρεις μεριές από τη θάλασσα. Ήταν ισώματα δεν υπήρχαν βουνά.
Η Σμύρνη ήταν το κέντρο για τους Κατω Παναγιούσηδες, την αγαπούσαν και τους άρεσε.Τούρκοι δεν υπήρχαν στο χωριό. Έρχονταν μια φορά το χρόνο, το καιρό που ήταν τα σπαρτά (τον Αύγουστο) για να πάρουν το 10% από αυτά. Οι κάτοικοι μεταξύ τους ήταν πολύ αγαπημένοι. Τα βράδια συγκεντρώνονταν και γλεντούσαν.Με τους Τούρκους δεν είχαν καθόλου σχέσεις τους έβλεπαν για αλλόθρησκους.
Στις γιορτές και στα ξωκλήσια πήγαινε όλο το χωριό. Αυτά ήταν τα πανηγύρια τους. Χορεύανε αποβραδίς και όλη την άλλη ημέρα. Είχανε πολλές εξοχικές εκκλησίες και τις γιορτάζανε στην εξοχή.
Οι ασχολίες τους ήταν κυρίως γεωργικές. Το βασικότερο προϊόν του τόπου ήταν η σταφίδα. Μετά ερχόταν τα καπνά, τα σιτηρά, το βαμβάκι, το γλυκάνισο και πολλά σύκα, που τα ξεραίνανε για το χειμώνα. Τη σταφίδα την παίρνανε οι μεγαλέμποροι του χωριού και την εργάζονταν οι γυναίκες.
Τα σχολεία ήταν μεγάλα, εκλεκτά και ζηλευτά για τον καιρό τους, υπήρχαν πνευματικοί και σύλλογοι. Όπως παράδειγμα το "ΑΡΓΕΝΩΝ" που δίνανε θετρικές παραστάσεις με έργα εμπνευσμένα από τον αγώνα του 1821 και από αρχαίες τραγωδίες.
Έντονη παραγωγική και εμπορική κινητικότητα εμφανίζεται στην Κάτω Παναγιά όπου είχαν ιδρυθεί δύο σωματεία, ένας συνεταιρισμός και ένας σύνδεσμος. Πρόκειται για τα γεωργικά σωματεία «Άγιος Σπυρίδων» και «Άγιος Τρύφων», δε διαθέτουμε όμως περισσότερα στοιχεία σχετικά με τις δραστηριότητές τους και το χρονικό διάστημα λειτουργίας τους. Το 1921 ιδρύεται από τον Αρ. Σαρίκα ο «Εισαγωγικός και Εξαγωγικός Συνεταιρισμός» της Κάτω Παναγιάς. Κύρια ασχολία των μελών του συνεταιρισμού ήταν η οργάνωση της διακίνησης των εμπορευματικών γεωργικών προϊόντων –ιδίως της σταφίδας– τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Στις δραστηριότητες του συνεταιρισμού συμμετείχαν πολυάριθμοι αγρότες, μολονότι αυτές δε διήρκεσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα (είναι αδιευκρίνιστο αν ο συνεταιρισμός λειτούργησε και το 1922). Τέλος, τον Απρίλιο του 1922 επίσης ο Αρ. Σαρίκας ιδρύει το γεωργικό πιστωτικό σύνδεσμο «Πρόοδος», βασικός στόχος του οποίου ήταν η εξασφάλιση ευνοϊκών δανείων για τους γεωργούς για την κάλυψη των καλλιεργητικών τους δαπανών. Η λειτουργία και αυτού του συνδέσμου ήταν ολιγόχρονη.
Ήδη από τις 18/5/1914 που είχε αρχίσει να διαφαίνεται ο τραγικός επίλογος της Μικρασίας, το χωριό έδωσε έμπρακτα το "παρών" στον ελληνικό αγώνα, προσφέροντας άφθονους εθελοντές στο τάγμα του γενναίου Κρητικού Καρπουζάκη, που μάζευαν πολύτιμες πληροφορίες και έκαναν δολιοφθορές κατά του εχθρού. Είχαν συνδέσμους στα Βουρλά και στη Σμύρνη για επαφές με τον ελληνικό στρατό. Το τάγμα είχε τη βάση του στη Χίο κι απέναντι στην Ερυθραία εγκατέστησαν δίκτυο κατασκόπων, αποτελούμενο από Κατωπαναγιούσηδες κι άλλους ντόπιους πατριώτες. Κατάφεραν αρκετά πλήγματα σε βάρος των Τούρκων. Όταν αργότερα, το 1916, πέτυχε το κίνημα Θεσσαλονίκης, του Βενιζέλου, το τάγμα αυτό συγχωνεύτηκε με τη θρυλική Μεραρχία Αρχιπελάγους.Οι γενναίοι κάτοικοι του χωριού ήταν φημισμένοι για τη φιλοκαλία τους, την αγάπη τους στο ωραίο και στο γλέντι. Λέγεται πως όλη η Ιωνία επισκεπτόταν τα ξακουστά πανηγύρια τους, όπου οι μερακλήδες Κατωπαναγιούσηδες χόρευαν τους χορούς τους, ένα ιδιαίτερο συρτό, τα μπιλαντέρια, τον καρσιλαμά, τους μπάλους και τον περίφημο "αντικριστό", καθαρά βυζαντινό χορό σε χρόνο 9/8. Τα μελωδικά τραγούδια τους θεωρούνται σήμερα ισάξια με τα καππαδοκικά, ποντιακά, πολίτικα και σμυρνέικα. Όλα αυτά ευτυχώς διασώθηκαν από τη Μέλπω Μερλιέ, οι χοροί από την Ντόρα Στράτου.Όμως η Κάτω Παναγιά φημιζόταν επίσης για τις ξακουστές εκκλησίες της. Από αυτές δεν διασώθηκε απολύτως τίποτε, μιας κι αφανίστηκαν από τους Τούρκους. Ανάμεσα σε μεγάλους ναούς (Αγ. Νικολάου, Αγ. Παρασκευής κ.ά.) καμάρωναν οι χωριανοί τον καλλιμάρμαρο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, όπου βρισκόταν η θαυματουργή χρυσοποίκιλτη εφέστια εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας του 10ου αιώνα. Λέγεται πως έτρεχαν ασθενείς απ' όλη την Ιωνία να θεραπευτούν από τη χάρη Της. Ο καλλιμάρμαρος εκείνος ναός κτίστηκε γύρω στο 1867-1870.
Είχε πρωτομάστορα σχεδιαστή του μαρμάρινου τέμπλου και καμπαναριού τον Ιωάννη Χαλεπά και έμοιαζε αρκετά με την Παναγιά της Τήνου. Ο Χαλεπάς έμεινε πάνω από 2 χρόνια εκεί μαζί με τον 16χρονο τότε γιο του Γιαννούλη, τον θαυμάσιο μαρμαρογλύπτη Γεώργιο Χαμηλό και δυο-τρεις άλλους Τήνιους Πυργιώτες μαρμαράδες, για να τελειώσουν το έργο. Με μοναδική δεξιοτεχνία ολοκλήρωσαν δυο-τρεις το καμπαναριό, σκάλισαν τα μαρμάρινα τριαντάφυλλα του τέμπλου και επέστρεψαν στην Τήνο. Αξιοσημείωτο είναι πως ο Γιαννούλης σκάλισε κοντά στον ναό το πρώτο του γλυπτό, ένα μαρμάρινο Σάτυρο που αγοράστηκε μετά για να διακοσμήσει το σπίτι του Όμηρου Πανταζίδη, όμως στον διωγμό του '14 το αρχοντικό εκείνο έγινε σχολείο για Τουρκόπαιδα κι έτσι το πρώτο έργο του Γιαννούλη Χαλεπά χάθηκε για πάντα. Δέκα περίπου χρόνια αργότερα (1878) ο μεγάλος τραγικός γλύπτης μας είχε ήδη αρχίσει να παρουσιάζει τα συμπτώματα της ψυχικής αρρώστιας του και αδυνατούσε να δουλέψει το μάρμαρο. Έτσι, την περίφημη "Κοιμωμένη" του από το πήλινο πρόπλασμα του Χαλεπά μετέφεραν με το γλύφανό τους στο μάρμαρο ο Τήνιος μαρμαρογλύπτης Γ. Χαμηλός και ο Ανδριώτης Αλεξάκης, που δούλεψαν επίσης μαζί και με άλλους στην κατασκευή του καμπαναριού του Αγ. Γιώργη του Λυκαβηττού. Τα μαρμάρινα αυτά γλυπτά στολίζουν σήμερα την Αθήνα -το τέμπλο όμως του ναού της Κάτω Παναγιάς μαζί με ολόκληρο τον ναό δεν υπάρχουν πια. Όπως δεν υπάρχει και η θαυματουργή εικόνα. Συλήθηκε για τα χρυσά στολίδια της; Κάηκε; Θάφτηκε; Το περίεργο είναι πως η εικόνα είχε κατά τους διωγμούς του 1914 "προσφυγέψει" στη Χίο και στη συνέχεια στη νεα Κάτω Παναγιά στην Ηλεία μαζί με τους κατοίκους του χωριού. Στην παλινόστηση του 1919 το Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό την ξανάφερε στο χωριό και μέχρι το τραγικό '22 η εικόνα βρισκόταν στον ναό. Σήμερα, η παλιά Κάτω Παναγιά ονομάζεται Τσιφτλίκ (Çiftlik) και είναι μια παραθαλάσσια κωμόπολη που τουριστικοποιείται με εντατικούς ρυθμούς, όπως και ολόκληρη η Ερυθραία. Σε ένα κομμάτι από το μαρμάρινο τέμπλο της Παναγιάς πατάει το άγαλμα του Κεμάλ. Από τα χίλια σπίτια των Ελλήνων, τα λίγα που στέκουν ακόμη ρημάζουν. Ο χρόνος και η άναρχη τουριστική ανάπτυξη εξαφανίζουν τα απομεινάρια του παρελθόντος.
Οκτακόσιοι νεκροί
Οι μαρτυρικοί Κατωπαναγιούσηδες θρήνησαν τον Αύγουστο του '22 800 νεκρούς που κατεσφάγησαν ή πέθαναν σε μπουντρούμια με βασανιστικά μαρτύρια. Λίγοι απέμειναν τότε ζωντανοί, όμως σύρθηκαν αιχμάλωτοι από τους Τσέτες στα βάθη της Ανατολής. Οι Κατωπαναγιούσηδες παρέμειναν ηρωικά στο χωριό τους και ενώ θα μπορούσαν να διαφύγουν πριν από την Καταστροφή για τη Χίο, δεν θέλησαν να το εγκαταλείψουν. Εμπόδιζαν μάλιστα αυτούς τους λίγους που προσπάθησαν να διαφύγουν και να σωθούν. Άφηναν τα βαπόρια να πηγαινοέρχονται άδεια και όσο μπόρεσαν υπερασπίστηκαν το χωριό τους.
Δεν τα κατάφεραν φυσικά. Μήνες πριν από τον τραγικό εκείνο Αύγουστο, οι Τούρκοι είχαν ήδη συλλάβει τους κληρικούς, δασκάλους, τους προκρίτους και τους προσκόπους της Κάτω Παναγιάς και τους κρατούσαν φυλακισμένους στο Κάστρο του Τσεσμέ (Αρχαία Κρήνη). Ανάμεσά τους ο παπά Κουρπάς, ο παπά Νικολής, ο δάσκαλος Θεοφανίδης, ο λογοτέχνης Αρσένιος Σαρίκας, ο πρόεδρος του Γεωργικού Συνεταιρισμού Κακόγιαννος και τρεις γυναίκες κρατούμενες βασανίζονταν με φρικτά μαρτύρια. Χάθηκαν μαζί με άλλους 800 κατοίκους του χωριού που οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ως 1ος νεκρός αναφέρεται ο Ντάλλης, 2ος ο Σαλεψής. Οι 800 αυτοί νεκροί της Κάτω Παναγιάς τιμώνται με ετήσια μνημόσυνα από τους λίγους απογόνους των κατοίκων που αιχμαλωτίστηκαν από τους Τούρκους κι είχαν την τύχη να γλιτώσουν τη ζωή τους νικώντας την πείνα, τις κακουχίες, τον εξανθηματικό τύφο και όσα άλλα "δώρα" πρόσφερε στους Μικρασιάτες, αλλά και στους Έλληνες στρατιώτες, ο άτυχος εκείνος πόλεμος. Μέσα σ' αυτή τη λαίλαπα ως τραγικότερα θύματα πρέπει να μνημονεύουμε τα παιδιά. Οι ανήλικοι πρόσκοποι της ιστορίας μας αντιμετώπισαν σκληρή μοίρα.
Ο σφαγέας των 31 προσκόπων του Αϊδινίου δεν είναι άλλος από τον μεταπολεμικό πρωθυπουργό της Τουρκίας Αντνάν Μεντερές, που καταδικάστηκε σε θάνατο με απαγχονισμό το 1961. Έστω και αργά, βρήκε τη δίκαιη τιμωρία του. Ποια όμως δικαίωση μέχρι σήμερα βρήκαν οι μαρτυρικοί πρόσκοποι της Ιωνίας; Δεν θα έπρεπε τουλάχιστον να τους αφιερωθεί ένα μνημείο στη χώρα μας;
Κυριακή
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ "Νew York Times" ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΩ ΠΑΝΑΓΙΑ!
Kato Panagia is on the coast recently cited by the “New York Times”, as a version of “St. Tropez”. It was located southeast of Tsesme, and bathed by the waters of the Aegean. The name, “Kato Panagia” finds its genesis in the fact that, in the distant past there was a small church dedicated to the Virgin Mary in the village. Many centuries later in 1950, attempts were made to build a marble iconostasion. Sadly, the majestic improvements were left to atrophy with a now diminished Greek Orthodox population. Today, the only surviving remnant is a blue and white mosaic walkway, with the dates, “1856-1895″ remaining as part of the original design. A short walk away from this church is the St. John’s Cemetery, with a chapel ensconsed in one corner of the cemetery. Steady growth in the spiritual life of the Greek Orthodox faithful flourished, and in 1864, St. Dimitrios was built, followed by St. Nicholas in 1883. Education was paramount to the inhabitants of Kato Panagia, with the equivalent to college-prep schools built in 1831, followed by one in 1863. The “Kato Panagoussi” prided themselves on establishing the highest standards of literacy, for both boys and girls to succeed.
Europe was fortunate to receive rich embroideries and fabrics, which were exported from Kato Panagia. It was said that the women of Kato Panagia started the fashion trends that were subsequently copied by the women of Paris and Athens. These women were the grand designers, and the fabrics woven an embroidered in Kato Panagia was responsible for setting off all the other classical fashions throughout the European nations.
The “Kato Panagioussi” were a resilient people; they remarkably rebuilt the entire town in one year’s time, after an earthquake damaged the churches, schools, and homes. One can make an analogy that Kato Panagia was a microcosm of our beloved New York City. By 1922, the inhabitants of Kato Panagia had grown to 7,500. It is now 84 years later; Kato Panagia is called Ciftlik. It produced phenomenal families, who are the cornerstones of their faith and their culture; among these families from all across our great nation are: Gardner, Andrews, Lainis, Lazaridis, Harris, Fourmas, Janus, Kontras, Saviolis, Stathis, Kehayas, Miniotis, Morakis, Markotsis, Payiavlas.
Beloved be the memories of the forefathers of all the Asia Minor Hellenes’; they are the true heroes…
μετάφραση κειμένου από katw_panagia's blogger:
"Λάμψη αστεριού στα παράλια Μικράς Ασίας, η πόλη της Κάτω Παναγιάς"
Η Κάτω Παναγιά βρίσκεται στα παράλια της Μικράς Ασίας, τα οποία η «New York Times» τα αποκαλεί ως, η νέα εκδοχή του "St. Tropez ". H Κάτω Παναγιά βρισκόταν νοτιοανατολικά του Τσεσμέ, και βρεχόταν από τα νερά του Αιγαίου. Το όνομα, "Κάτω Παναγιά" βρίσκει τις ρίζες της στο γεγονός ότι, στο παρελθόν, υπήρχε μια μικρή εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία. Πολλούς αιώνες αργότερα, το 1950, είχαν γίνει προσπάθειες να οικοδομηθεί ενα εκκλησάκι από μάρμαρο. Δυστυχώς, αυτή η μαγευτική οικοδόμηση έλαβε τέλος πριν ολοκληρωθεί λόγω του μειωμένου πλέον ελληνικού ορθόδοξου πληθυσμού. Σήμερα, το μόνο επιζών υπόλοιπό του είναι ένας διάδρομος στα χρώματα του μλπε και του άσπρου, με τις αναγραφόμενες ημερομηνίες, «1856-1895» ,αποτελεί το μόνο μέρος του αρχικού σχεδιασμού. Σε μικρή απόσταση από την εκκλησία είναι το νεκροταφείο του Αγίου Ιωάννη, με ένα παρεκκλήσι σε μια γωνιά του νεκροταφείου. Η συνεχής και σταθερή αύξηση της πνευματικής ζωής των Ελλήνων ορθοδόξων είχε ως αποτέλεσμα , την δημιουργία του ναού Αγίου Δημητρίου το 1864, και αργότερα την δημιουργία του Αγίου Νικολάου το 1883. Η εκπαίδευση είχε πρωταρχική σημασία για τους κατοίκους της Κάτω Παναγιάς, το 1831 χτίστηκε το αντίστοιχο σημερινό κολλέγιο και αργοτερα, το 1863 άλλο ένα. Οι "Κάτω Παναγιούσηδες» ήταν υπερήφανοι σχετικά με τη θέσπιση των υψηλότερων προτύπων παιδείας που είχαν πετύχει, τόσο για τα αγόρια όσο και για τα κορίτσια.
Η Ευρώπη είχε την τύχη να λαμβάνει πλούσια κεντήματα και υφάσματα, τα οποία γίνονταν εξαγωγή από την Κάτω Παναγιά. Λέγεται ότι οι γυναίκες της Κάτω Παναγιάς πρωτοπορούσαν στη μόδα και αργότερα οι γυναίκες του Παρισιού και της Αθήνας αντέγραφαν αυτά τα πρότυπα. Αυτές οι γυναίκες ήταν μεγάλοι σχεδιαστές,τα υφάσματα και τα κεντήματα που παρασκευάζονταν στην Κάτω Παναγιά τις καθιστούσαν υπεύθυνες για τον καθορισμό της κλασικής μόδας σε όλα τα Ευρωπαϊκή έθνη.
Οι "Κάτω Παναγιούσηδες" ήταν ανοιχτόμυαλοι άνθρωποι, που ανοικοδόμησαν εντυπωσιακά όλη την πόλη σε ένα μόνο έτος, μετά από ένα σεισμό που κατέστρεψε τις εκκλησίες,τα σχολεία και τα σπίτια. Κάποιος μπορεί να κάνει μια αναλογία της Κάτω Παναγιάς ως μικρογραφία της αγαπημένης μας Νέας Υόρκης. Μέχρι το 1922, οι κάτοικοι της Κάτω Παναγιάς είχαν αυξηθεί σε 7.500 κατοίκους. Είναι πλέον 84 χρόνια αργότερα, η Κάτω Παναγιά ονομάζεται Ciftlik. Κατοικούσαν πρωτοφανής οικογένειες, που αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της πίστης και του πολιτισμού των Ελλήνων. Μεταξύ αυτών των οικογενειών είναι οι εξής: Gardner, Ανδρέου, Λαϊνης, Λαζαρίδης, Χάρης, Φούρμας, Ιανός, Κόντρας, Σαβιόλης, Στάθης, Κεχαγιάς, Μινιώτης , Μωράκη, Μαρκότσης, Παγιαβλάς.
Αγαπημένες είναι οι μνήμες των προγόνων όλων των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, όλοι αυτοί είναι αληθινοί ήρωες ...
katopanagia.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου