Ο πλούτος της φύσης στις Τράπεζες Γενετικού Υλικού Φυτών

Είναι τράπεζα, αλλά από εκείνες, που δεν δανείζουν. Δεν παρέχει ρευστό, δεν εγγυάται κονδύλια για έξοδο από την οικονομική κρίση. Μπορεί, όμως, να εγγυηθεί «πακέτα στήριξης» για την αντιμετώπιση κάποιας μελλοντικής οικολογικής κρίσης, επειδή στα δικά της «χρηματοκιβώτια» κρύβεται ο ανυπέρβλητος πλούτος της φύσης και όταν παραστεί ανάγκη θα καλύψει το μόνο κενό, που δεν μπορεί να καλύψει το χρήμα. Τη ζωή. Είναι μία από τις τράπεζες γενετικού υλικού φυτών, που έχουν δημιουργηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο και συλλέγουν σπόρους από όλα τα είδη φυτών του πλανήτη. Με άλλα λόγια, εκεί βρίσκεται, συντηρείται και φυλάσσεται όλος ο γενετικός πλούτος της γήινης χλωρίδας. Οι τράπεζες γενετικού υλικού έχουν στόχο τη διατήρηση και προστασία καλλιεργούμενων ή άγριων φυτών μακριά από το φυσικό τους περιβάλλον. Οι σπόροι που φυλάσσονται στις ειδικές συνθήκες των τραπεζών αυτών μπορούν να παραμείνουν ζωντανοί και για περισσότερα από 100 χρόνια σε ορισμένες περιπτώσεις. Λίγα γραμμάρια σπόρων μπορούν να δώσουν χιλιάδες φυτά, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την έρευνα, κυρίως όμως για την αποκατάσταση, ή εμπλουτισμό των πληθυσμών τους στη φύση ύστερα από κάποια καταστροφή, πυρκαγιές, κατολισθήσεις, πλημμύρες. Η σημαντικότητα αυτού του είδους των τραπεζών, διαπιστώθηκε όταν αποτεφρώθηκε μεγάλο τμήμα του φοινικοδάσους Πρέβελη στην Κρήτη, για την αναγέννηση του οποίου σχεδιάζεται «ανάληψη» σπόρων από το... ταμείο της τράπεζας του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων. Στην Ελλάδα ως τράπεζες γενετικού υλικού φυτών λειτουργούν συλλογές σπόρων σε κάθε γεωπονική πανεπιστημιακή σχολή, και οι τράπεζες σπόρων του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων, του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος», του Δικτύου για τη Βιοποικιλότητα και την Οικολογία στη Γεωργία «Αιγίλοπας» και της ΜΚΟ «Πελίτι». Η πρώτη και μεγαλύτερη στην Ελλάδα τράπεζα είναι αυτή του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), στη Θέρμη Θεσσαλονίκης, στα... ταμεία της οποίας είναι «κατατεθειμένα» 14.000 διαφορετικά είδη σπόρων. «Η έντονη ανησυχία αρκετών συνειδητοποιημένων επιστημόνων και διεθνών οργανισμών για τον ορατό κίνδυνο να χαθεί οριστικά μέσα σε λίγες δεκαετίες ο τεράστιος γενετικός πλούτος, που είχε δημιουργηθεί στη διαδρομή των αιώνων με τη φυσική και ανθρώπινη επιλογή, οδήγησε στην απόφαση να υποστηριχθεί από τις εθνικές κυβερνήσεις και τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς η δημιουργία τραπεζών γενετικού υλικού σε στρατηγικά σημεία της υφηλίου με υψηλή γενετική ποικιλότητα ειδών», αναφέρει στο Αθηναϊκό Πρακτορείο η ερευνήτρια της τράπεζας στη Θέρμη, Πόπη Ράλλη. Στο μέλλον, ωστόσο, σύμφωνα με εκτιμήσεις των ειδικών, ο «πλούτος» αυτών των τραπεζών θα είναι εφάμιλλης αξίας με τις παραδοσιακές μορφές πλούτου, όπως ο χρυσός ή το πετρέλαιο, καθώς εκείνος που θα ελέγχει τη σποροπαραγωγή, θα συγκεντρώνει μεγάλη οικονομική και πολιτική δύναμη. «Οι σπόροι είναι το πετρέλαιο του μέλλοντος», αναφέρει ένας από τους ιδρυτές της τράπεζας γενετικού υλικού του ΕΘΙΑΓΕ, ο γεωπόνος - ερευνητής, Στέλιος Σαμαράς. «Με το υλικό της τράπεζας θα μπορούσαμε να έχουμε δικές μας ποικιλίες καλλιεργήσιμων φυτών και να μην εξαρτώμαστε από τις σποροπαραγωγικές εταιρείες», λέει και προσθέτει: «Μπορούμε να είμαστε τελείως ανεξάρτητοι και αυτόνομοι, αρκεί να αξιοποιηθεί αυτός ο πλούτος». «Η χώρα μας υπήρξε μία από τις πρωτοπόρες στον τομέα αυτόν, έχει μεγάλο γενετικό πλούτο ειδών και μπορεί να συμμετάσχει επωφελέστατα σε πλήθος συναφών διεθνών συνεργασιών, τόσο στην έρευνα, όσο και στον τομέα της εφαρμογής», τονίζει η κ. Ράλλη. Η τράπεζα γενετικού υλικού του ΕΘΙΑΓΕ δημιουργήθηκε το 1981, στο πλαίσιο διεθνών συνθηκών, βάσει των οποίων, η Ελλάδα έχει δεσμευτεί νομικά για τη διαρκή μέριμνα και την προστασία των φυτογενετικών της πόρων, καθώς είναι μία από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου σε αυτοφυή και γεωργική βιοποικιλότητα και θεωρείται σπουδαιότατο κέντρο καταγωγής και εξέλιξης των καλλιεργούμενων ειδών. Ειδικότερα, δε, όπως εξηγεί η προϊστάμενη της τράπεζας του ΕΘΙΑΓΕ, στη Θέρμη, Χριστίνα Λίγδα, τα αναμενόμενα οφέλη από τη συγκεκριμένη τράπεζα είναι: - η προώθηση της επιστημονικής γνώσης και η αποτελεσματική προστασία και αξιοποίηση των φυτογενετικών πόρων και της γεωργικής βιοποικιλότητας της χώρας - η μεγαλύτερη ενεργοποίηση και διεθνής προβολή της χώρας στον τομέα της προστασίας των φυτογενετικών πόρων και της γεωργικής βιοποικιλότητας - η καλύτερη αξιοποίηση, μέσω της βελτίωσης, του εγχώριου γενετικού υλικού για τη δημιουργία νέων καλύτερων ποικιλιών και με μεγαλύτερη προσαρμογή στις τοπικές συνθήκες, ιδιαίτερα δε στη γεωργία των χαμηλών εισροών και την οικολογική γεωργία, για τις οποίες οι ντόπιες ποικιλίες είναι ιδιαίτερα κατάλληλες - η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει το πλαίσιο αγροπεριβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ, το οποίο ενισχύει ολοκληρωμένες βιώσιμες γεωργικές και άλλες δράσεις που έχουν θετική επίδραση στο περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα. Μεσούσης της οικονομικής κρίσης και καθώς οι συνέπειες από την κλιματική αλλαγή πλήττουν απ΄άκρου σ΄άκρο τον πλανήτη, ο Στέλιος Σαμαράς, συνταξιούχος πλέον γεωπόνος, αγωνιά για το μέλλον των τραπεζών. «Οι περισσότερες από τις παλιές ποικιλίες έχουν χαθεί. Όσες ποικιλίες έχουν διασωθεί, αποτελούν πλέον ανεκτίμητο εθνικό πλούτο. Εάν χαθούν και αυτές, θα είναι σαν να έχουμε χάσει τον Παρθενώνα», καταλήγει. ΠΗΓΗ: ΑΠΕ - ΜΠΕ